اختلال پردازش شنوایی یا بد شنوایی

اختلال پردازش شنوایی – شنوایی و پردارش شنیداری بنیادیترین مهارت برای زبان و خواندن و یادگیری است.
سیستم شنوایی به ۲ بخش تقسیم میشود. سیستم شنوائی محیطی و سیستم شنوایی مرکزی.
سیستم شنوایی محیطی از گوش خارجی شروع میشود و تا عصب شنوایی ادامه دارد. وظیفه این سیستم دریافت و ورود اطلاعات شنیداری و تحویل آن به سیستم شنوایی مرکزی است.
سیستم شنوایی مرکزی از عصب شنوایی شروع میشود و تا منطقه شنیداری در قشر مغز ادامه دارد .وظیفه این بخش این است که صداها و اطلاعات شنیداری و گفتار را پردازش کند و مکان و جهت صدا را تشخیص دهد. در حقیقت تشخیص و درک و تمایز گفتار توسط قشر شنوایی مغز صورت میگیرد.
در اختلال پردازش مرکزی شنوایی یا بدشنوایی، سیستم محیطی از لاله گوش تا حلزون شنوایی سالم است. درحقیقت مشکل فیزیکی در سیستم شنوایی وجود ندارد و شنوایی طبیعی است.
در اینجا ضعف عملکرد در مسیرهای عصب شنیداری تا قشر شنوایی در مغز وجود دارد و پردازش اطلاعات زبان، گفتار و تمایز آنها در مغز به خوبی انجام نمیشود و فرد نمیتواند کلمات و مفاهیم را تفکیک ذهنی کند و معنایش را دریابد. فرد در تمایز صداها و آواها از یکدیگر مشکل دارد، به ویژه اگر کلمات و جملات پیچیده باشند. در نتیجه صدا ناواضح به گوش میرسد و گفتار مبهم و نامفهوم است.
در این اختلال شنیدن مشکل ندارد اما فرایند گوش کردن به خوبی انجام نمی شود.
شیوع اختلال پردازش شنیداری
در سالمندان %۷۰
در افراد میانسال %۲۰-%۱۰
و در کودکان حدود %۵-%۲ گزارش شده و براساس بعضی آمارها این مشکل در کودکان تا %۲۰ در حال رشد است و در پسران ۲ برابر دختران شیوع دارد.
در اینجا به اختلال پردازش شنوایی درکودکان میپردازیم.
اختلال پردازش شنوایی در کودکان
تقریبا تمام فعالیتهای مدرسه از قبیل گوش دادن به صداهای معلم، ارتباط با همکلاسیها، مشارکت در مباحث درسی، انجام تمرینات ورزشی و… همه بستگی به توانایی دانش آموز در پردازش صداها دارند و نیاز به یک سیستم شنوایی سالم و نیرومند وجود دارد.
اکثر کودکان با این مشکل، در آزمونهای پایه سنجش شنوایی، طبیعی هستند.
اختلال پردازش شنوایی مهارتهای گوش کردن، توجه شنیداری ، صحبت کردن، تلفظ کلمات، درک گفتار، دستور زبان،خواندن و نوشتن، معنی کلمات و حافظه شنوایی را تحت تاثیر قرار میدهد.
در کل کودکان با این مشکل دچار ضعف آموزشی و تحصیلی میشوند و ممکن است مهارتهای اجتماعی کودک هم تحت تاثیر قرار بگیرد و به تدریج مشکل در دوست یابی ایجاد شود.
اختلال پردازش شنوایی گاهی با اختلال نقص توجه، بیش فعالی، مشکلات زبانی و گفتار، طیف اتیسم و دیگر مشکلات یادگیری اشتباه میشود و در صورتی که به موقع تشخیص داده نشود، هم دانش آموز، هم خانواده و هم اولیای مدرسه درگیر میشوند.
این اختلال خود را با نشانهها و رفتارهای مختلفی بروز میدهد.
این کودکان معمولا در کلاس درس دچار مشکل میشوند و به همین خاطر، این مشکل در سالهای اولیه مدرسه خود را نشان میدهد.
یکی از انواع بدشنوایی یا اختلال پردازش شنوایی، بیش شنوایی یا پرشنوایی است. در حقیقت این کودکان حساسیت بیش از حد به صدا دارند. افرادی که این مشکل را دارند سطح تحمل شنیداری پایینتری دارند و صداهایی که از نظر شدت برای افراد عادی قابل تحمل است، برای این کودکان غیرقابل تحمل و آزاردهنده است.
این کودکان در محیطهای شلوغ نمیتوانند صدای اطراف را نشنیده بگیرند و نسبت به آن بیتوجه باشند.به همین دلیل معمولا با صدای بلند صحبت میکنند و یا صدای تلویزیون را بلند میکنند و از دیگران میخواهند که ساکت باشند تا بتوانند صدای تلویزیون را گوش دهند، یا اینکه خودشان صحبت کنند (علامت بارز).
کودکانی با این مشکل در محیطهای پر سروصدا مثل مجالس عروسی، کنسرت، تمایلی به حضور ندارند و به سرعت خسته و کلافه میشوند و یا اینکه فعالیت بیش از اندازه از خود نشان میدهند.معمولا در محیطهای شلوغ گوششان را میگیرند. همیشه از صدایی گله میکنند که شاید برای ما تنها یک صدای بیاهمیت و ضعیف است.
این کودکان گاهی اوقات کوچکترین صداها را حتی از فواصل دور میشنوند و تشخیص میدهند وگاهی از فاصله نزدیک هم توجهی به صدا زدن نشان نمیدهند. در این حالت خانواده به غلط تصور میکند که فرزندشان هر زمان دوست داشته باشد گوش میکند و در جایی که به نفعش نیست توجهی نشان نمیدهد. این برداشت غلط است. این کودکان کنترلی روی رفتارخود ندارند، گستاخ نیستند.برداشت نادرست والدین ممکن است موجب مشکلات رفتاری، اضطراب و حتی رفتارهای لجوجانه و مقابلهای در کودک شود.
مشکل زمانی پدیدار میشود که کودک وارد کلاس اول میشود و باید به صدای معلم گوش دهد. در این مواقع کوچکترین صدا از حیاط، ترافیک، صدای بچهها در سر کلاس و در کل صدای پس زمینه باعث حواس پرتی و به هم خوردن توجه و تمرکز وی میشود.
کودکانی با این مشکل در پردازش کلماتی که به سرعت ارائه میشود تا حدی جا میافتد. در واقع سرعت انتقال گفتار برای آنها بالاست، زیرا خودشان از سرعت پردازش پایینتری برخوردار هستند.
این کودکان در بیان اتفاقات و وقایع متداول و روزمره دچار مشکل هستند و تمایلی به بازگو کردن آنها ندارند.
علایم و رفتارها
در زیر به مجموعه علایم و رفتارهایی که کودکان با اختلال پردازش شنوایی ممکن است از خود نشان دهند، می پردازیم. البته هیچ کودکی همه این رفتارها را به طور همزمان نخواهد داشت. با این وجود اگر کودک شما تعدادی از این علایم را دارد جهت بررسی به شنوایی شناس مراجعه نمایید.
مشکل در گوش دادن
مشکل فهم گفتار در حضور سروصدا
صرف انرژی زیاد برای گوش دادن و در نتیجه خستگی زودرس
مشکل توجه و تمرکز شنیداری در کلاس درس (تنها چند دقیقه گوش میدهد و بعد حواسش پرت می شود و در فکر فرو میرود)
خواب زیاد
خطا در دیکته (جا انداختن حروف، برعکس نوشتن حروف) و دیکته بهتری در منزل نسبت به مدرسه دارند.
تلفظ ضعیف کلمات و آواها
ضعف در یادگیری خواندن و نوشتن
صبر و تحمل شنیداری پائین و گوش کردن نامناسب
ضعف در توجه کردن و دنبال کردن دستورات شفاهی
مشکل در محاوره های طولانی مدت
گیج شدن در زمانی که چند درخواست از کودک میشود.
با صدای بلند صحبت کردن
توجه بیش از حد به برنامههای تلویزیون
صدای تلویزیون را بلند کردن
علایم پرشنوایی یا بیش شنوایی
حواس پرتی و خستگی و کلافگی در محیطهای شلوغ و دست گذاشتن روی گوشها
درخواست مداوم برای تکرار صحبت دیگران
تاخیر و کندی در پاسخ دادن به دستورات شفاهی
خستگی مفرط در هنگام به گوش دادن طولانی مدت
حافظه کوتاه مدت شنیداری ضعیف
ضعف در یادگیری ترانهها یا سرودهای کودکان
صدای غیرعادی ، بلند، ارام، بیرمق، رسمی، خشک
صحبتهای بیربط به موضوع
مکث طولانی قبل از پاسخ دادن به سوالات یا دستورها
تاخیر در زبان و گفتار
ترجیح به انجام فعالیتهای غیرکلامی، بهره هوش عملی به طور چشمگیری بالاتر از بهره هوش کلامی است.
مشکل در یادداشت برداری
مشکل دربه خاطر آوردن اطلاعات شنیداری (اختلال حافظه شنوایی)
ضعف در دایره لغات و حفظ کردن آنها
ضعف در یادگیری زبان دوم
ضعف در یادگیری موسیقی
جمله بندی کوتاه و ناقص
خستگی شنیداری زودرس و صبر شنیداری پایین
ترس از صداهای بلند و یا ناخوشایندی این صداها
علاقه زیاد به حل پازل تصویری و تلویزیون و کارهای کامپیوتری
بی علاقگی نسبت به کتابخوانی
بزرگ نویسی
عدم مشارکت در کارهای کلاسی
مشکل در شنیدن صدای تلفن و صدای ضبط شده
عملکرد رو به افول در سال های بالاتر مدرسه، به ویژه زمانی که حجم دستورها و مباحث کلامی افزایش مییابد.
عوامل اختلال پردازش شنوایی
بدشنوایی صرفا به دلیل یک عامل خاص ایجاد نمیشود و چندین علت در ابتلا به آن نقش دارند. مشکلات زیر از مهمترین علل ایجاد بدشنوایی هستند.
سابقه عفونتهای مکرر گوش میانی (ایجاد کمشنوایی میکند و مغز کمتر در معرض تحریکات شنیداری است)
سرماخوردگی های مکرر ، عفونت های سینوسی ، آلرژی تنفسی
تب بسیار شدید در دوران نوزادی، خردسالی
تشنج و صرع
نارس به دنیا آمدن
مشکلات حین تولد (تولد بسیار طولانی، استفاده از فورسپس ، وکیوم و مسدود بودن کانال تولد)
آسیبهای وارد شده به مغز
ضربه به سر
تأخیر رشد گفتار و زبان و تأخیر رشدی
زردی بالا
سابقه ژنتیکی
مشکلات مادرزادی
تشخیص اختلال پردازش شنوایی
معمولا والدین و معلمها، اولین کسانی هستند که متوجه مشکلاتی در کودک میشوند.
با بررسی دقیق تشخیصی درکلینیکهای شنوایی میشود این اختلال را مورد بررسی قرار داد. این اختلال توسط شنوایی شناس تشخیص داده می شود.
بدشنوایی با روشهای تصویربرداری مغزی MRI و CT SCAN مشخص نمیشود.
از آنجایی که علاوه بر مهارت خوب شنیدن، باید مهارت خوب گوش دادن هم وجود داشته باشد میتوان رفتارهای گوش کردن را مورد ارزیابی قرار داد.
گام اول انجام آزمایشات پایه شنوایی (ادیومتری و تمپانومتری) است که مشخص میشود آیا سیستم شنوایی محیطی سالم است یا خیر و آیا کودک کم شنوایی دارد یا نه.
گام دوم کامل شدن پرسشنامه بدشنوایی توسط والدین است.
گام سوم اجرای آزمونهای تشخیصی بدشنوایی است که به طور اختصاصی آنرا ارزیابی میکند و در آخر نتایج ارزیابی عملکرد رفتاری و آزمونها بررسی میگردد و در مورد وجود یا عدم وجود بدشنوایی تصمیم گیری میشود و حتی براساس نتایج آزمونها روشهای درمانی نیز مشخص میگردد.
همچنین با توجه به اختلالات همراه بدشنوایی که به آنها اشاره شد در صورتیکه به نظر برسد به ارزیابی حیطههای دیگر نیاز است، جهت ارزیابی گفتار و سایر اختلالات همراه به گفتار درمانگر و کاردرمانگر ارجاع داده میشود و رفتارهای گوش دادن بررسی میگردد.
درمان اختلالات پردازش شنوایی
هرچه کودک مبتلا به اختلال پردازش شنوایی زودتر (قبل از سن ۶ سالگی و یا در سالهای اول تحصیل) درمان مناسب دریافت کند، بعدها مشکلات کمتری در زندگی خواهد داشت.
با توجه به نتایج آزمونهای تشخیص همچنین وضعیت کودک مثل شرایط، سن گفتار و زبان و… روشهای درمانی توصیه میگردد.
این دانش آموزان نیازمند روشهای آموزش سازمان یافته، فشرده، منظم و چندحسی هستند. انجام تمرینات این برنامه به دانش آموزان کمک می کند تا کمترین مشکل را در درک و فهم مطالب درسی داشته باشند و بتوانند در کنار سایر دانش آموزان و هماهنگ با آنها به تحصیل ادامه دهند.
روشهای درمانی باعث بهبود عملکرد درک گفتار و کلمات در محیط شلوغ ، بهبود مهارتهای دو گوشی ، تقویت مهارت مکان یابی و جهتیابی صدا ، افزایش حافظه فعال شنیداری و همچنین حساسیت زدایی نسبت به صدای مزاحم می گردد و تمرینات توانبخشی به نحوی که فرد بتواند صدای محیط را حذف کند و صدای معلم را به خوبی درک و پردازش کند.
بهترین محیط یادگیری برای کودک مبتلا به اختلال پردازش شنوایی، کلاسهای انفرادی یا چندنفره با کمترین سروصدا میباشد.
کودک مبتلا به اختلال پردازش شنوایی با دریافت به موقع مناسب درمان میتواند در طی ۶-۳ ماه پیشرفت قابل توجهی به دست آورد و به زندگی خود ادامه دهد. درست همانند سایر همکلاسیهایش موفق باشد.
راهکارهای درمانی شامل موارد ذیل میباشد:
تربیت شنوایی
اصلاح محیط گوش دادن
تمرینات مبتنی در زبان
صوت درمانی
استفاده از دستگاه اف ام
همگام سازی امواج مغزی
در پروسه اختلال پردازش شنیداری فقط ادیولوژیست (شنوایی شناس) کافی نیست. در کنار گفتار درمان، کار درمان و روان شناس کودک، اقدامات درمانی صورت میگیرد.